Yeni Vergi Affı Teklifi ve Matrah Artırımı
Son birkaç aydır kamuoyunu meşgul eden yeni vergi affının gelip gelmediği hususu geçtiğimiz haftalarda Türkiye Büyük Millet Meclisi (“TBMM”) komisyonuna sunulan kanun teklifi ile netlik kazanmıştı.
Nitekim, komisyonda görüşülen kapsamı geniş olan vergi affı 21 Mayıs 2021 tarihi itibariyle kabul edilerek TBMM gündemine geldi.
Bahse konu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi (“Kanun Teklifi”) ile birlikte aşağıda yer alan hususlarda düzenleme yapılmaktadır:
- Matrah ve vergi artırımı,
- Kesinleşmiş veya dava safhasında bulunan alacakların yeniden yapılandırılması,
- İnceleme ve tarhiyat safhasındaki işlemlerin yapılandırılması,
- İşletme kayıtlarının düzeltilmesi,
- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesi
Bu bültenimizde Kanun Teklifi’nde yer alan matrah artırımına ilişkin düzenlemeler ele alınacaktır.
Kanun Teklifi’nin TBMM’de görüşülmesi esnasında aşağıda yer alan hükümlerde değişiklik olabileceğini belirtmek isteriz. Olası değişikliklere ilişkin olarak Kanun Teklifi’nin yasalaşması takiben ayrıca bir bülten ile bilgilendirme yapılacaktır.
Kanun Teklifi’nde aşağıda yer alan vergi gruplarında son beş yıla ilişkin matrah artırımı öngörülmektedir:
- Kurumlar Vergisi
- Gelir Vergisi
- Gelir ve Kurumlar Vergisi Stopajı
- Katma Değer Vergisi
Önceki vergi aflarında benzer şekilde, matrah artırımı yapılan yıllara ilişkin olarak vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacağı belirtilmektedir.
Kanun Teklifi’nde matrah artırımlarının en geç 31 Ağustos 2021 tarihine kadar yapılması öngörülmektedir.
Teklif ile hesaplanan veya artırılan verginin, peşin veya azami altı eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir. Peşin ödemelerde %10 oranında indirim yapılması ve katsayı uygulanması talep edilmektedir.
a)Kanun Teklifi Kapsamında Kurumlar Vergisinde Matrah Artırımı
Teklif kapsamında, kurumlar vergisi mükelleflerinin yıllar itibariyle kurumlar vergisi matrahlarını aşağıdaki tabloda yer alan oranlarda artırılmaları öngörülmektedir. Artırım yapılması halinde artırım yapılan yıllara ilişkin olarak kurumlar vergisi açısından herhangi bir vergi incelemesi ya da başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.
Ancak, Matrah artırımında bulunan mükelleflerinin, kurumlar vergisine mahsuben daha önce tevkif yoluyla ödemiş oldukları vergilerin iadesine ilişkin taleplerine ilişkin inceleme ve tarhiyat yapılabilecektir.
Tablo’dan görüleceği üzere yıllar itibariyle “asgari matrah artış tutarları” belirlenmiştir. Bu bağlamda, ilgili yıllarda kurumlar vergisi matrahı bulunmaması (mali zarar bulunması) ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde bu asgari tutarlarda artış yapılması halinde yine vergi incelemesi ya da başka tarhiyat açısından koruma sağlanmaktadır.
| Yıl | Matrah Artırımı Oranı | Asgari Matrah Artışı | Artırılan Matrahtan Hesaplanacak Kurumlar Vergisi Oranı | Kurumlar Vergisini Tam ve Gününde Ödeyenler için Kurumlar Vergisi Oranı |
| 2016 | %30 | 94.000₺ | %20 | %15 |
| 2017 | %30 | 99.600₺ | %20 | %15 |
| 2018 | %25 | 105.800₺ | %20 | %15 |
| 2019 | %20 | 112.400₺ | %20 | %15 |
| 2020 | %20 | 127.500₺ | %20 | %15 |
Matrah artırımında bulunulan yıllara ait zararların % 50’si, 2021 ve izleyen yıllar kurumlar vergisine tabi karlardan mahsup edilemeyecektir.
Teklif’te yer alan diğer düzenlemeler aşağıda özetlenmiştir:
- İstisna ve indirimler nedeniyle gelecek yıllarda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları artırılan matrahlardan indirilmesi mümkün değildir.
- Daha önce stopaj yoluyla ödenmiş olan vergilerin, artırılan matrahlar üzerinden hesaplanan vergilerden mahsup edilmesi mümkün değildir.
- Matrah artırımında bulunulan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak, Kanun’un yayımlandığı tarihten önce yapılıp kesinleşen tarhiyatlar ilgili dönem beyanı ile birlikte dikkate alınacaktır. Kanun’un yayımlandığı tarih itibariyle henüz kesinleşmemiş olan tarhiyatlar ise dikkate alınmayacaktır.
- İşe başlama ve işi bırakma gibi nedenlerle kıst dönemde faaliyette bulunan kurumlar hakkında ilgili yıllar için belirlenen asgari matrahlar, faaliyette bulunulan ay sayısı (ay kesirleri tam ay olarak) dikkate alınarak hesaplamaya konu edilecektir.
- Matrah artırımı yapacak kurumlar vergisi mükelleflerinin yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançlarının bulunması halinde (% 19,8 oranında stopaja tabi), vergi incelemesine ve tarhiyata muhatap olunmaması için bu kazanç ve iratlar üzerinden tevkif edilen vergilerin ait olduğu yıla ilişkin olarak matrah artırımından yararlanılması zorunlu kılınmıştır.
- Stopaja tabi bu kazançlar zamanında muhtasar beyanname ile beyan edilmemiş ise, olası bir vergi incelemesinden korunmak amacıyla, bu kazançlara ait stopaj matrahlarının 31 Ağustos 2021 tarihine kadar asgari matrahın %50’sinden az olmamak şartıyla beyan edilmesi gerekmekte, yine ilgili yıllara ilişkin olarak kurumlar vergisi matrah artırımından yararlanmalı şart konuşmaktadır.
b)Kanun Teklifi Kapsamında Gelir Vergisinde Matrah Artırımı
Kurumlar vergisine benzer şekilde, gelir vergisi mükelleflerinin yıllar itibariyle kurumlar vergisi matrahlarını aşağıdaki tabloda yer alan oranlarda matrah artırımına gitmeleri halinde, artırım yapılan yıllara ilişkin olarak gelir vergisi açısından herhangi bir vergi incelemesi ya da başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.
| Yıl | Matrah Artırımı Oranı | İşletme Esasına Göre Defter Tutanlarda Asgari Matrah Artışı | Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlarda Asgari Matrah Artışı | Artırılan Matrahtan Hesaplanacak Gelir Vergisi Oranı | Gelir Vergisini Tam ve Gününde Ödeyenler için Gelir Vergisi Oranı |
| 2016 | %30 | 31.900₺ | 47.000₺ | %20 | %15 |
| 2017 | %30 | 33.200₺ | 49.800₺ | %20 | %15 |
| 2018 | %25 | 35.250₺ | 52.900₺ | %20 | %15 |
| 2019 | %20 | 37.500₺ | 56.200₺ | %20 | %15 |
| 2020 | %20 | 42.500₺ | 63.700₺ | %20 | %15 |
Kanun Teklifi uyarınca, geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşanlar için vergilemeye esas asgari matrah, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutarların 1/5’inden, geliri bunlar dışında kalan diğer gelir vergisi mükellefleri için işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutardan az olamaz.
Teklif’te yer alan en önemli hususlardan biri, birden fazla gelir unsuru elde eden mükelleflerce, vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olunmaması için, her bir gelir unsuru bazında matrah artırımı yapmaları gerekmektedir.
Yine Matrah artırımında bulunulan yıllara ait zararların % 50’si, 2021 ve izleyen yıllar kurumlar vergisine tabi karlardan mahsup edilemeyecektir.
İstisna ve indirimler nedeniyle gelecek yıllarda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları artırılan matrahlardan indirilmesi mümkün değildir.
Daha önce stopaj yoluyla ödenmiş olan vergilerin, artırılan matrahlar üzerinden hesaplanan vergilerden mahsup edilmesi mümkün değildir.
c)Kanun Teklifi Kapsamında Gelir ve Kurumlar Vergisi Stopajında Matrah Artırımı
Kanun Teklifi’nde matrah artırımına konu edilebilecek ödemeler sınırlı tutulmuş olup, bu ödemelere aşağıda yer verilmiştir:
| Kanun | Kanun Maddesi | Ödeme Türü |
| Gelir Vergisi | Madde 94/1 | Ücret ödemeleri |
| Gelir Vergisi | Madde 94/2 | Serbest meslek ödemeleri |
| Gelir Vergisi | Madde 94/3 | Yıllar yaygın inşaat işleri istihkak ödemeleri |
| Gelir Vergisi | Madde 94/5 | Kira ödemeleri |
| Gelir Vergisi | Madde 94/11 | Çiftçilere yapılan ödemeler |
| Gelir Vergisi | Madde 94/13 | Esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemeler |
| Kurumlar Vergisi | Madde 15/a | Yıllar yaygın inşaat işleri istihkak ödemeleri |
| Kurumlar Vergisi | Madde 15/b | Kooperatiflere ödenen kira bedelleri |
| Kurumlar Vergisi | Madde 30/a | Yıllar yaygın inşaat işleri istihkak ödemeleri |
Stopaja tabi yukarıdaki ödemelere ilişkin gayrisafi tutarının yıllık toplamı üzerinden aşağıdaki oranlarda matrah artırımı yapılıp vergi ödenmesi halinde, bu vergilendirme dönemlerine ilişkin bahse konu ödemeler açısından gelir ya da kurumlar vergisi stopajı incelemesi yapılamayacaktır.
| Yıl | Ücret Ödemelerinde Matrah artışı | Serbest Meslek Ödemelerinde Matrah Artışı | Kira Ödemelerinde Matrah Artışı | Yıllara Yaygın İnşaat İşleri İstihkaklarında Matrah Artışı |
| 2016 | %6 | %6 | %6 | %1 |
| 2017 | %5 | %5 | %5 | %1 |
| 2018 | %4 | %4 | %4 | %1 |
| 2019 | %3 | %3 | %3 | %1 |
| 2020 | %2 | %2 | %2 | %1 |
Çiftçilere yapılan ödemeler ile esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemelerde ise; ilgili yıllarda geçerli olan stopaj oranlarının %25’i oranında matrah artırımı yapılması öngörülmektedir.
Matrah artırımında bulunulan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak, Kanun’un yayımlandığı tarihten önce yapılıp kesinleşen tarhiyatlar ilgili dönem beyanı ile birlikte dikkate alınacaktır.
Artırıma konu edilen ücretler ve ödenen gelir vergisi tutarları, yıllık gelir ve kurumlar vergisi matrahlarında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.
Stopaj artırımından yararlanılarak hesaplanan gelir vergisine ilişkin olarak herhangi bir istisna ve indirim uygulanmayacaktır.
d)Kanun Teklifi Kapsamında Katma Değer Vergisi Matrah Artırımı
Teklif kapsamında, katma değer vergisi mükelleflerinin yıllar itibariyle katma değer vergisi matrahlarını aşağıdaki tabloda yer alan oranlarda artırılmaları öngörülmektedir. Artırım yapılması halinde artırım yapılan yıllara ilişkin olarak katma değer açısından herhangi bir vergi incelemesi ya da başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.
| Yıl | Matrah Artışı |
| 2016 | %3 |
| 2017 | %3 |
| 2018 | %2,5 |
| 2019 | %2 |
| 2020 | %2 |
Artırıma esas alınan ilgili yılın vergilendirme dönemlerinin tamamı (her bir ay) için artırımda bulunulması zorunludur.
Artırımda bulunulan yıl içindeki vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak Kanun’un yayımlandığı tarihten kesinleşen tarhiyatların ilgili dönem beyanı ile birlikte dikkate alınması öngürülmektedir.
Ödenen katma değer vergisi, gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınamayacak, ödenmesi gereken katma değer vergilerinden indirilemeyecek veya iade konusu yapılmayacaktır.
Kanun Teklifi’nin TBMM’de görüşüldükten sonra yasalaşması esnasında hükümlerde değişiklik olabileceğini belirtmek isteriz. Olası değişikliklere ilişkin olarak Kanun Teklifi’nin yasalaşması takiben ayrıca bir bülten ile bilgilendirme yapılacaktır. Teklif yasalaştıktan sonra değişiklikleri dikkate almak suretiyle işlem tesisi hak kaybı yaşanmaması adına önem arz etmektedir.