AB Yeni Ürün Sorumluluğu Direktifi
Avrupa Birliği, 8 Aralık 2024 tarihinde 2024/2853 sayılı Yeni Ürün Sorumluluğu Direktifini yürürlüğe geçirmiştir. Bu direktif, arızalı bir ürün nedeniyle ortaya çıkan tazminat hakkına ilişkin hukuki süreci belirlemektedir. Öncesinde, 1985 yılında kabul edilen 85/374 sayılı Ürün Sorumluluğu Direktifi, tüketici hakları ve ürün sorumluluğuna dair hukuki çerçeveyi belirleyen temel düzenleme olarak uygulanmaktaydı. Ancak 1985 Direktifinin yürürlükte olduğu süre zarfında gelişen yeni teknolojiler, döngüsel ekonomi modelleri ve yeni küresel tedarik zincirleri ürün sorumlulukları bağlamında çeşitli hukuki belirsizliklere yol açmıştır. Yeni Direktif, bu belirsizliklere açıklık getirmek ve yapay zekâ gelişmelerine uyum sağlamak amacıyla güncellenmiştir.
Yeni Ürün Sorumluluğu Direktifindeki temel değişiklikler aşağıdaki şekildedir:
- Yapay zekâ yazılım sistemleri tazminat sorumluluğu kapsamına alınmıştır. Bu bağlamda yapay zekâ sistemlerinden kaynaklanabilecek zararlarda üreticilerin sorumluluğu netleştirilmiştir.
- Üreticiler, yazılımları veya yapay zekâ sistemleri piyasaya sürüldüğü anda var olan herhangi bir kusurdan sorumlu tutulmaktadırlar. Sorumluluk kapsamına güncellemeler (“updates”), yükseltmeler (“upgrades”) veya bir makine öğrenme özelliği (“machine learning feature”) sonucunda piyasaya sürüldükten sonra ortaya çıkan kusurlar da dahildir.
- Zarar gören bir kişinin ulusal bir mahkemede tazminat talebinde bulunması durumunda iddiasını kanıtlayabilmek için üreticinin elindeki ilgili delillere erişim talep edebilmesi kolaylaştırmıştır.
- Yeni direktif, gerçek kişilerin tazminat hakkını yeni zarar türlerini kapsayacak şekilde genişletmektedir. Eski yönetmelik ile karşılaştırıldığında tüketiciye daha kapsamlı tazminat hakları verilmektedir. Örneğin, tazminat hakkı, tıbben tanınmış psikolojik sağlık zararları da içermektedir.
- Döngüsel ekonomideki değişimlere uyum sağlamak amacıyla yapılan düzenlemeye göre, bir ürün, orijinal üreticinin kontrolü dışında onarıldığında, yeniden işlendiğinde veya geliştirilerek kullanıma sunulduğunda, bu değişiklikleri yapan şirket veya kişi, söz konusu üründen kaynaklanabilecek potansiyel zararlar açısından sorumlu tutulmalıdır.
- AB dışındaki üreticilerden satın alınan bir ürünün neden olduğu zararların tazmin edilmesini sağlamak için, ürünü ithal eden şirket veya yabancı üreticinin AB merkezli temsilcisi sorumlu tutulabileceği belirlenmiştir.
- Yeni direktifte ispat yükü hakkında yeni yükümlülükler belirlenmiştir. Bu kapsamda, zarar gören tüketici ürünün kusurlu olduğunu kanıtlamakta zorluk yaşıyorsa, mahkemenin, ürünün kusurlu olma olasılığını veya kusurluluğun zararın muhtemel bir nedeni olduğunu kabul etme yetkisi olduğu belirlenmiştir.
- Bir ürünün kusurlu olup olmadığını değerlendirirken mahkemelerin dikkate alması gereken yeni kriterler belirlenmiştir. Bu kriterler arasında, ürünlerin güvenlik gerekliliklerine uygun olup olmadığı ve kullanıma sunulduktan sonra yeni özellikler öğrenme veya edinme kapasitesine sahip olup olmadığı yer almaktadır.
- AB ülkelerine, direktifi ulusal hukuka aktarmak için 9 Aralık 2026’ya kadar süre tanınmıştır. Yeni Direktif, 9 Aralık 2026 itibarıyla piyasaya sürülen ürünler için geçerli olacaktır. 1985 direktifi, bu tarihten önce piyasaya sürülen ürünler için geçerliliğini korumaya devam edecektir.
Kaynakça: