Yazı Dizisi 4 | Yabancı Çalışanların Ücret, İş Güvencesi, Sağlık ve Emeklilik Hakları

Yazı dizimizin bu bölümünde Türkiye’de çalışan yabancıların ücret, emeklilik, sağlık hakkı gibi sosyal hakları ve iş güvencesinden faydalanma şartları ele alınacaktır. Bu kapsamda, farklı iş kollarında çalışan yabancı işçilere uygulanabilecek asgari ücret tarifeleri, yabancıların kendileri ve ailelerinin sağlık hakkından yararlanma usulleri, iş akdinin feshedilmesi halinde kıdem tazminatı ve diğer iş güvencelerinden yararlanabilme şartları değerlendirilecektir.

Yabancıların Sağlık ve Emeklilik Haklarından Yararlanması?

Yabancı işçilerin Türkiye’de fiilen çalışmaya başlaması ile işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgelerinin ibrazı sonrasında, bu işçilerin de tıpkı Türk işçiler gibi sosyal hak ve güvencelerin tümünden yararlanabileceklerini önceki yazılarımızda belirtmiştik. Bu kapsamda Türkiye dışında bir ülkede sigortası bulunmayan yabancılar, doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumuna (“SGK”) başvuruda bulunarak sağlık hakkından faydalanabileceklerdir.

Genel sağlık sigortası başvuruları en yakın Sosyal Güvenlik Merkezine yapılabilecek olup birtakım belgelerin başvuru sırasında ibraz edilmesi gerekmektedir. Bu belgelerin bir kısmı şu şekildedir:

• İkamet izin belgesi/Çalışma izin belgesi
• Yabancının vatandaşı olduğu ülke Sosyal Güvenlik Kurumundan alınacak sosyal güvenlik durumunu gösterir evrak,
• Taahhütname ve diğer formlar,

Usulüne uygun yapılan başvuru ile yabancılar, Türkiye’de genel sağlık sigortasının sağladığı haklardan Türk vatandaşları gibi faydalanabileceklerdir. Genel sağlık sigortası hakkından faydalanabilen yabancıların aile fertleri de birtakım şartlar ile bu haklardan faydalanabileceklerdir. Yabancı işçinin eşi, reşit olmayan çocukları, 20 yaşını doldurmamış lise öğrencisi veya 25 yaşını doldurmamış üniversite öğrencisi çocukları ile bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortasından faydalanabileceklerdir.

Emeklilik hususunda da yabancı işçiler için bir ayrım bulunmayıp prim ve gün esası gibi uygun şartların sağlanmasıyla Türkiye’de emeklilik hakkından faydalanabileceklerdir. Türkiye’de kadınlar için emeklilik yaşı 58, erkekler içinse 60 olup bağımlı çalışanların doldurması gereken prim günü 7200’dür. Bu şartları sağlayan yabancı çalışanlar Türk vatandaşları gibi emeklilik haklarından faydalanabileceklerdir.

Yabancı Çalışanlara Verilecek Asgari Ücretler Nelerdir?

Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili Yönetmelik uyarınca işveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının, yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından farklı iş kollarındaki ve farklı nitelikteki yabancı çalışanlar için belirlenen ücret tarifeleri söz konusudur. Örneğin;

• Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 6,5 katı,
• Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
• Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,
• Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı,

tutarında ücretlerin belirtilen iş kolunda çalışan yabancı personele asgari olarak ödenmesi zorunludur. Ayrıca diğer iş kolları için belirlenen tarifeler ve Bakanlık asgari ücret tarife hesaplamalarının tümüne buradan ulaşabilirsiniz. Yabancılara ödenecek asgari ücret tarifeleri uyarınca işveren tarafından ödenecek SGK primleri ise şu şekilde olacaktır;

• Asgari ücret                       : 10.008,00 TL – Ödenecek SGK Primi: 3.753,00 TL
• Asgari ücretin 1,5 katı    : 15.012,00 TL – Ödenecek SGK Primi: 5.629,50 TL
• Asgari ücretin 3 katı       : 30.024,00 TL – Ödenecek SGK Primi: 11.259,00 TL
• Asgari ücretin 4 katı       : 40.032,00 TL – Ödenecek SGK Primi: 15.012,00 TL
• Asgari ücretin 6,5 katı    : 65.052,00 TL – Ödenecek SGK Primi: 24.394,00 TL

Yabancı Çalışanların İş Güvencesi Hükümleri

Yukarıda belirtildiği gibi yabancılar, Türkiye’de fiili çalışmalarına başlamaları ve SGK bildirimlerinin yapılması ile Türk işçilerin yararlanabilecekleri hakların tamamından yararlanabileceklerdir. Bu haklar ücret ve sosyal haklar olabileceği gibi 4857 Sayılı İş Kanunu ile düzenlenen iş güvencesi haklarını ve iş akdinin belirli şartlarla feshi halinde kıdem ve ihbar tazminatını da kapsamaktadır.

4857 Sayılı İş Kanunu’nda ve ilgili mevzuatta belirtilen şartların varlığı halinde yabancı işçiler de iş akdinin haksız sonlandırılması halinde işe iade davası açabilecek, ayrıca kıdem ve ihbar tazminatı ile diğer işçilik alacaklarının tahsili talebinde de bulunabileceklerdir.

Yazı dizimizin bu bölümünde Türkiye’de çalışan yabancıların ücret hakları, sağlık ve emeklilik gibi sosyal hakları ile iş akdinin feshi halinde iş güvencesi hakları ile ilgili bilgiler verilmiştir. Bir sonraki bölümümüzde ise, yabancı işçi çalıştıran şirketlerde vergi teşvik ve yükümlülükleri ile, yabancı şirket ortaklarının hak ve yükümlülükleri ele alınacak, Türkiye’de şirket kurmak isteyen yabancıların izlemeleri gereken usul hakkında bilgi verilecektir. Yabancıların Türkiye’de çalışmalarına ilişkin daha fazla bilgi için yazı dizimizi takip edebilirsiniz.