Türkiye Yeşil Taksonomi Yönetmeliği Taslağı
Geçtiğimiz günlerde, sürdürebilirlik faaliyetlerinin ülke kapsamında daha etkin bir şekilde yürütülebilmesi adına Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından Türkiye Yeşil Taksonomi Yönetmeliği (“Taslak Yönetmelik”) taslak olarak kamuoyuna sunulmuş ve görüşe açılarak ilgili sektör temsilcileri, düzenleyici kurumlar ve ilgili hukukçuların da sürece dahil edilmesi amaçlanmıştır.
Taslak Yönetmelik; sürdürebilirlik ve çevresel bütünlük ilkeleri esas alınarak hazırlanan taksonominin işleyişini düzenlemektedir. Şöyle ki; Taslak Yönetmelik’te Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları kapsamında sürdürülebilirlik raporlaması yapmak zorunda olan kurum ve kuruluşlar için Türkiye Yeşil Taksonomisi çerçevesinde ekonomik faaliyetlerin raporlanması, doğrulanması ve uygulama usulleri hakkında yeni düzenlemeler hedeflenmiştir. Genel anlamda Taslak Yönetmelik ile; net sıfır emisyon hedefi ve yeşil kalkınma vizyonuna yönelik faaliyetleri destekleyen bir taksonomi oluşturulması hedeflenerek çevreye duyarlı ekonomik faaliyetlerin sınıflandırılması ve finansal raporlama süreçlerinin belirli çevresel kriterlerle uyumlu hale getirilmesine ile ilgili düzenlemeler planlanmıştır.
Taslak Yönetmelik’in temel amacı, sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi ve sürdürülebilirlik kriterlerine uygun finansal süreçlerin teşvik edilmesidir. Bu bağlamda, sürdürülebilirlik raporlaması yapmak zorunda olan kurumların ekonomik faaliyetlerinin, çevreye zarar vermeme, sosyal güvenlik önlemlerine uyum sağlama ve belirli çevresel hedeflere önemli ölçüde katkı sunması beklenmektedir.
Taslak Yönetmelik ile Türkiye Yeşil Taksonomi kapsamındaki uygun ekonomik faaliyetlerin uyumlu bir ekonomik faaliyet olarak belirlenmesi için,
a) çevresel hedeflerden en az birine önemli ölçüde katkı sağlaması,
b) başka hiçbir çevresel hedefe önemli zarar vermemesi,
c) asgari sosyal güvenlik önlemlerine uyması, ve
ç) (a) ve (b) bentleri için belirlenen teknik tarama kriterlerini sağlamasının
gerekeceği düzenlenmiştir. Bu şartlar Taslak Yönetmelik ve eklerinde detaylı olarak ele alınmış olmakla beraber makalede genel hatlarıyla değinilecektir.
Uyumlu ekonomik faaliyet için şart koşulan kriterlerden ilki çevresel hedeflerin en az birine önemli ölçüde katkı sağlamasıdır. Taslak Yönetmelik doğrultusunda, çevresel hedefler; i) sera gazı emisyonlarının azaltımı, ii) iklim değişikliğine uyum, iii) su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması, iv) döngüsel ekonomiye geçiş, v) kirliliğin önlenmesi ve kontrolü ve vi) biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ile restorasyonu olarak belirlenmiştir.
Bahse konu başlıklar çerçevesinde, Taslak Yönetmelik ekinde belirlenen kolaylaştırıcı faaliyetler (Çevresel hedeflerden en az birine önemli ölçüde katkı sağlanmasını kolaylaştıran, yaşam döngüsü temelinde önemli ölçüde olumlu bir çevresel etkiye sahip olan ancak; karbon yoğun varlıkların kullanımlarını kolaylaştırmayan veya teşvik etmeyen ekonomik faaliyetler) ve geçiş faaliyetleri(Düşük karbonlu ekonomik ve teknolojik alternatiflerin henüz mevcut olmadığı sektör veya endüstrilerde en düşük sera gazı emisyon seviyelerine sahip düşük karbonlu alternatiflerin geliştirilmesini ve yaygınlaştırılmasını engellemeyen faaliyetler) için hangi veya kaç çevresel hedefin gerçekleştirilmesi gerektiği de düzenlenmiştir.
Taslak Yönetmelik’de ayrıca, uyumlu ekonomik faaliyet için belirlenen kriterlerden; “çevresel hedeflere önemli zarar vermeme” ve “asgari sosyal güvenlik önlemleri” detaylı şekilde açıklanmıştır. Burada belirtmek gerekir ki; asgari sosyal güvenlik önlemleri, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Çalışma Yaşamında Temel İlkeler ve Haklar Bildirgesi’nde ve Uluslararası İnsan Hakları Beyannamesi’nde tanımlanan sekiz temel sözleşmede belirtilen ilkeler ve haklar da dahil olmak üzere, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütünün Çokuluslu Şirketler Rehberi ve Birleşmiş Milletler İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri ile uyumu sağlamak için Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları kapsamında sürdürülebilirlik raporlaması yapmak zorunda olan kurum ve kuruluşlar tarafından uygulanan prosedürlerdir.
Taslak Yönetmelik uyarınca, teknik tarama kriterlerinin hangi hususlar doğrultusunda İklim Değişikliği Başkanlığı (“Başkanlık”) tarafından oluşturulacağı ve düzenli olarak gözden geçirileceği ve güncellenebileceği de ayrıca düzenlenmiştir. Şöyle ki, güncel kriterlerin her yılın son gününe kadar Başkanlığın resmi internet sayfasında yayımlanması ve güncellenen kriterlerin takip eden yıldan sonraki mali yıldan itibaren geçerli olması planlanmıştır. Taslak Yönetmelik ile ayrıca Taslak Teknik Tarama Kriterleri de Bakanlık tarafından görüşe sunulmuştur.
Taslak Yönetmelik’te yer alan diğer düzenlemeler ise; taksonomi kapsamında uyumlu ekonomik faaliyetlere ilişkin raporlama yapacak işletmeler için belirlenen uyumluluk oran hesaplamasında hangi anahtar performans göstergelerinin (kurum ve kuruluşların Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan Türkiye Finansal Raporlama Standartları çerçevesinde raporlamış olduğu finansal tablolarındaki toplam ciro, sermaye giderleri ve işletme giderlerini) esas alınacağı ile taksonomi raporlaması yükümlülüğü ve bu yapılacak raporlamaların doğrulanması zorunluluğudur.
Raporlamaya ilişkin düzenlemeler uyarınca; Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları kapsamında sürdürülebilirlik raporlaması yapmak zorunda olan kurum ve kuruluşlar, her yıl hazırlayacakları sürdürülebilirlik raporuna ek olarak bir önceki yılda yürüttükleri uygun ekonomik faaliyetlerine dair doğrulanmış bilgilerini, Başkanlığın Çevrimiçi Taksonomi Yönetim Sistemine (“E-taksonomi”) kaydetmekle yükümlü tutulmuştur. Aynı zamanda, Taslak Yönetmelik’te belirtilen hususlar çerçevesinde sistem üzerinde hesaplanacak uyumluluk oranına ilişkin bilgiler de Ek-2 olarak Bakanlık tarafından paylaşılan tablo formatında sürdürebilirlik raporu ile birlikte beyan edileceği belirtilmiştir. Sürdürebilirlik raporlaması yapmak zorunda olmayan kurum ve kuruluşlar, bir önceki yılda yürüttükleri uygun ekonomik faaliyetlerine dair bilgilerini, gönüllük esasına dayalı olarak Taslak Yönetmelik’te belirtilen usul ve esaslara göre E-taksonomi sistemine kaydedebilecekleri de ayrıca düzenlenmiştir.
Aynı zamanda Taslak Yönetmelik, bahse konu taksonomi raporların, Türk Akreditasyon Kurumu tarafından akreditasyonları yapılan doğrulayıcı kuruluşlar tarafından doğrulanması ve geçerli kılınması da zorunlu kılmıştır.
Taslak Yönetmelik uyarınca, taksonomi raporlamalarında sorumlu olan kurum ve kuruluşlar, 31 Aralık 2026 tarihine kadar gönüllülük esasına dayalı olarak her yıl sürdürülebilirlik raporlaması ile bir önceki yılda yürüttükleri uygun ekonomik faaliyetlerini beyan edebileceği düzenlenmiş ve ayrıca bahse konu taksonomi raporlamaları hakkında (31 Aralık 2026 tarihine kadar) yukarıda ele alınan doğrulama ve geçerli kılma zorunluluğu olmadığı düzenlenmiştir. Ancak belirtmek gerekir ki Taslak Yönetmelik kapsamında, 1 Ocak 2027 tarihinden itibaren hem taksonomi raporlaması yapılması hem de bu raporların doğrulanması ve geçerli kılınması yükümlülüğü planlanmıştır.
Taslak Yönetmelik çerçevesinde; raporlama yapanlardan raporlama için gerekli olan bildirim, bilgi ve belge verme yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ilgili hükümleri doğrultusunda idari para cezası verileceği de düzenlenmiştir.
Taslak Yönetmelik’te planlanan bu yeni yükümlülükler; sürdürebilirlik faaliyetlerinin etkin şekilde çalışması, yönetilmesi konusunda ve Türkiye’nin yeşil ekonomiye geçiş sürecinde kuşkusuz önemli adımlarından biri olacaktır. Sürdürebilirlik raporlaması yanında ek olarak düzenlenen bahse konu yükümlülüklerin, toplanan görüş ve tavsiyeler doğrultusunda sürecin işleyişinde ortaya çıkabilecek olası aksama ve uyumsuzlukları asgariye indirecek şekilde düzenlenip nihai hale getirilerek yürürlüğe girmesi, tüm bu süreci en başından beri yakından takip eden ve dahil olan taraflarca ilgiyle beklenmektedir.