Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi, işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı halleri düzenlemiştir.
Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 5. Fıkrası ise; işçiye belirli bir prim gün sayısını ve sigortalılık yılını doldurması halinde kendi isteği ile işten ayrılma ve bunun neticesinde kıdem tazminatı alma hakkı tanımaktadır.
Emeklilik sebebiyle iş akdi fesihlerinde uyulması gereken şartlar işçinin sigorta başlangıç tarihine göre farklılık göstermektedir.
Bir işçinin 15 yıl 3600 gün koşulu ile kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için sigorta girişinin 08.09.1999 tarihinden önce yapılmış olması gerekmektedir. İlk sigorta girişi 08.09.1999 tarihinden önce olanlar, 3600 gün sigorta primi yatırılmış olması ve 15 yıldır sigortalı olması koşulu ile iş sözleşmelerini feshedebilirler.
08.09.1999 sonrası sigorta girişi bulunanlar 25 yıldır sigortalı olma ve 4500 gün sigorta primi ödemiş olma şartlarını sağladıklarında emeklilik nedeni ile feshe hak kazanırlar.
Yukarıda belirttiğimiz şartları sağlayan işçi emeklilik nedeni ile fesih hakkını kullanmak istiyor ise sigorta müdürlüklerine başvurarak bu şartları sağladığını Kurum’dan temin edeceği belge ile ispat etmeli ve bu belge ile işverenine başvurmak zorundadır.
4857 Sayılı İş Kanunu'nun 120. maddesi yollamasıyla, halen yürürlükte bulunan mülga 1475 Sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesinin 11. fıkrası hükmüne göre, kıdem tazminatının gününde ödenmemesi durumunda faiz başlangıcı fesih tarihi olacak ve mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte ödenmesine karar verilecektir.
Yaşlılık, malullük aylığı ya da toptan ödeme almak için işyerinden ayrılma halinde, işçinin bağlı bulunduğu kurum ya da sandığa başvurduğunu belgelemesi şarttır. Bu halde faiz başlangıcı da anılan belgenin işverene verildiği tarihtir. Emekliliğe hak kazanma belgesi işverene bildirilmemişse, işverence kıdem tazminatı olarak ilk taksitin ödendiği tarih bakiye kıdem tazminatı için faiz başlangıcı sayılmalıdır. Böyle bir taksit ödemesi de olmadığı durumlarda faiz başlangıcı, davanın açıldığı ya da icra takibinin yapıldığı tarihtir.
İşçinin, emeklilik nedeni ile fesih hakkını kullandığında ihbar süresi tanıma yükümlülüğü bulunmamaktadır. İşveren işçiyi ihbar süresinde zorlayamaz; işçi de ihbar tazminatı talep edemez.
Bu hususta verilen Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 2016/33861 E., 2016/17414 K. sayılı ve 24.10.2016 tarihli kararı;
“İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olması nedeniyle, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz. İşçinin 1475 Sayılı Kanun'un 14. maddesi hükümleri uyarınca emeklilik, muvazzaf askerlik, evlilik gibi sebeplerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Anılan fesihlerde işveren de ihbar tazminatı talep edemez.”
1475 Sayılı yasaya 4447 Sayılı yasa ile eklenen 5. bentte, "506 Sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle" işçilerin kıdem tazminatına hak kazanabileceği hükme bağlanmıştır.
Düzenlemenin amacı, prim ödeme ve sigortalılık süresi yönünden emeklilik hakkını kazanmış olsa da, diğer bir ölçüt olan emeklilik yaşını beklemek zorunda olan işçilerin, bundan böyle çalışma olmaksızın işyerinden ayrılmaları halinde kıdem tazminatı alabilmelerini sağlamaktır. İşçi ayrıldığı tarihte sigortalılık süresini ve prim gün sayısını tamamlamış ise kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Hakkın kötüye kullanılmadığı sürece işçinin herhangi bir neden belirterek veya neden belirtmeden ayrılması, kıdem tazminatını hak kazanmasını etkilememelidir. Zira yasadan doğan bir hakkı bulunmaktadır. İşçinin daha sonra bunu belgelendirmesi ve işverene sunması, kıdem tazminatına hak kazanılmasını ortadan kaldırmaz. Ayrıca çalışma hakkı anayasal bir haktır. Davacının ayrıldıktan sonra yeni iş bulması, bu hak kapsamında değerlendirilmelidir. Yasal hakkını kullanan işçinin, ayrılmadan önce ve çalışırken iş bulduğu savunulmadığı sürece bu hakkını kullanması, hakkın kötüye kullanılması olarak değerlendirilemez.
İşçi emeklilik nedeni ile feshe ilişkin şartları sağladığına dair yazıyı SGK’dan aldıktan sonra fesih iradesi ile birlikte işverene sunarsa artık iş sözleşmesi feshedilmiş sayılır.
İşveren, bu bildirimden sonra işçiyi yeniden aynı işte çalıştırmaya devam etmek zorunda değildir. İşveren dilerse bu işçi ile çalışmaya devam edebilir.
Uygulamada SGK işçiye sadece iki kere emeklilik nedeni ile kıdem tazminatı almaya hak kazandığına ilişkin yazı vermektedir. Bu sebeple işçi emeklilik nedeni ile fesih yoluna iki kere başvurabilir. Örneğin işçi A iş yerinde 5 yıl çalıştı. Yukarıdaki şartları sağladı ve emeklilik nedeni ile iş akdini feshetti. A iş yerinden 5 yıllık kıdem tazminatını almaya hak kazanır. Ardından B iş yerinde 1 yıl çalıştı. Yine yukarıda belirtilen şekilde SGK’dan yazı alarak işverene vermek sureti ile iş sözleşmesini emeklilik nedeni ile feshedebilir. Bu kez de 1 yıla ilişkin kıdem tazminatını alır.
Saygılarımızla,
Aksan Hukuk Bürosu - İş Hukuku Departmanı