7 Temmuz 2022 tarihli Resmî Gazete ’de yayımlan 7416 Sayılı “Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (‘’Kanun’’) ile, dünyada ve ülkemizde giderek büyüyen elektronik ticaret faaliyetlerine ilişkin kapsayıcı ve ayrıntılı yeni düzenlemelere yer verilmiştir.
İlgili yazımızda meydana gelen değişikliklerin özetine yer verilecek olup Kanun metninin tamamına erişmek için linke tıklayabilirsiniz.
Kanun ile elektronik ticarete ilişkin unsurlar belirlenmiş, değişiklikten önceki mevzuatta yer almayan kavramlar eklenmiş ve ayrıntılı biçimde tanımlanmıştır. Yapılan değişiklikte yer alan temel kavramlar aşağıdaki şekildedir:
“Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı: Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıyı,
Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı: Elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcıyı,
Net işlem hacmi: İptal ve iadeler hariç olmak üzere, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı için aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerleri, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için ise elektronik ticaret pazar yeri niteliğini haiz olmayan kendine ait elektronik ticaret ortamları üzerinden belirli bir dönemde yapılan sözleşme ve verilen siparişler için düzenlenmesi gereken nihai fatura veya fatura yerine geçen belge değerleri toplamını,
Ekonomik bütünlük: Bir kişinin, bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak paylarının en az yüzde yirmi beşine ya da oy haklarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek payına sahip olmasını, şirket sözleşmesi uyarınca yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyeyi seçme hakkını haiz olmasını, kendi oy haklarının yanında bir sözleşmeye dayanarak tek başına veya diğer pay sahipleriyle birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturmasını, bir ticaret şirketini sözleşmeye bağlı olarak hâkimiyeti altında bulundurmasını veya bu hâllere bağlı olarak bu kişiyle bağlantılı tüm ticaret şirketleri ve bu kişiye ait işletmeler arasındaki ilişkiyi ya da pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın birden fazla ticaret şirketinin aynı kişi veya kişiler tarafından yönetilmesini,” ifade etmektedir.
Kanun’da sıkça bahsi geçen net işlem hacmi ve ekonomik bütünlük olguları, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları ve hizmet sağlayıcılarının temel yükümlülüklerinin ve cezai yaptırımların belirlenmesinde dikkate alınan ana faktörler arasında olmaları nedeniyle uygulamada da önem arz edecek kavramlar arasında yerini almıştır.
Yasa koyucu Kanun ile elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının tamamına atfedilen genel yükümlülüklerinin yanında, net işlem hacmi ve işlem adetlerine göre üç ayrı grup daha tasnif ederek elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına ilave yükümlülükler getirmiştir.
i.Hukuka Aykırı İçerikler Yönünden
Kanun ile işlem hacmine bakılmaksızın tüm elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı içerikler karşısındaki yükümlülükleri ayrıntılı biçimde düzenlemiştir. Aracı hizmet sağlayıcılarının, diğer kanunlarda aksine hüküm olmadıkça, hizmet sağlayıcılar tarafından sunulan ürünle ilgili hukuka aykırılıktan sorumlu olmayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu sorumsuzluk tüm aracı hizmet sağlayıcılar için geçerli olmakla birlikte elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına birtakım ek yükümlülükler getirilmiştir. Şöyle ki:
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması halinde gecikmeksizin yayımdan kaldırmak ve bu içeriği ilgili kamu kurum ve kuruluşlara bildirmekle yükümlü olacaktır.
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, hak sahibinin fikri ve sınai mülkiyet hakkının ihlal edildiğine dair bilgi ve belgeye dayanan şikayetinin kendisine ulaşmasıyla, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının şikayete konu ürününü yayımdan kaldırarak durumu hak sahibi ve hizmet sağlayıcıya bildirecektir. Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının şikayetin aksine yönelik bilgi ve belgeye dayanan itirazı üzerine ise şikayete konu ürün yeniden yayımlanacaktır. Yapılacak şikayet ve itirazlarda ise ilgililerin açık kimlik ve adres bilgilerinin bulunması esastır.
ii.Aracı Hizmet Sağlayıcılarına ve Hizmet Sağlayıcılarına Ait Markalar Yönünden
İşlem hacmine bakılmaksızın tüm elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları, aracılık hizmeti sunduğu pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını veya marka kullanım hakkını haiz ürünlerini satışa sunamayacak, satışına aracılık edemeyecektir. Bu ürünlerin farklı elektronik pazar yerlerinde satışa sunulması halinde, bu ortamlar arasında erişim ve tanıtım faaliyetlerinde bulunamayacaktır. Bu düzenleme, toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar hakkında uygulanmayacaktır.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların olumlu irade beyanları veya onayı olmaksızın, bunların Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi’ne (‘’ETBİS’’) kayıtlı alan adlarının ana unsurunu oluşturan tescilli markalarını kullanarak çevrimiçi arama motorlarında pazarlama ve reklam faaliyetlerinde bulunamayacaklardır.
iii.Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar Yönünden
İşlem hacmine bakılmaksızın tüm elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının haksız ticari uygulamalarda bulunması yasaklanmıştır. Kanun’un Ek 1. maddesi ile haksız ticari uygulamalar; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu hizmet sağlayıcıların ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalar şeklinde tanımlanmıştır. Bunun yanı sıra, satış karşılığı yapılan ödemenin beş iş günü içinde hizmet sağlayıcıya eksiksiz yapılmaması gibi Kanun’da ayrıca düzenlenen bazı hallerde gibi haksız ticari uygulama teşkil edecek bazı durumlar kanun koyucu tarafından ayrıca sıralanmıştır.
iv.Hizmet Sağlayıcılara Ait Bilgiler Yönünden
İşlem hacmine bakılmaksızın tüm elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları, elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlemesi gereken belgelerdeki bilgilerine, satışın yapıldığı elektronik ticaret pazar yerinde yer verebilmesine imkân sağlamakla ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının tanıtıcı bilgilerini, kendisinden temin ettiği belgeler üzerinden veya ilgili kurumların erişime açık elektronik sistemlerinden doğrulamakla yükümlü olacaktır.
2.1.Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları, yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilave olarak aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür:
i.Elektronik Ticaret Lisansı Alma
Kanun’un Ek 4. maddesi ile bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, faaliyetlerine devam edebilmek için Bakanlıktan lisans almak ve süresinde bu lisansı yenilemek zorunda olacaklardır.
Lisans verilmesi veya yenilenmesi için aranan tek şart lisans ücretinin ödenmiş olmasıdır. Lisans ücreti ise elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının bir takvim yılı içinde gerçekleşen net işlem hacmine göre hesaplanmaktadır. Buna göre bir takvim yılı içinde gerçekleşen net işlem hacmi:
• 10 milyar TL – 20 milyar TL arasında ise 10 milyar TL’yi aşan kısım için on binde üç,
• 20 milyar TL – 30 milyar TL arasında ise ilk bentte hesaplanan tutara ek olarak 20 milyar TL’yi aşan kısım için binde beş,
• 30 milyar TL – 40 milyar TL arasında ise önceki bentlerde hesaplanan tutara ek olarak 30 milyar TL’yi aşan kısım için yüzde bir,
• 40 milyar TL – 50 milyar TL arasında ise önceki bentlerde hesaplanan tutara ek olarak 40 milyar TL’yi aşan kısım için yüzde beş,
• 65 milyar TL’nin üzerinde olması halinde diğer aralıklar için belirlenen oranlara ilave olarak, 65 milyar TL’yi aşan kısmın yüzde 25’i oranında lisans ücreti ödenecektir.
Lisansın verilmesi, yenilenmesi, eşikler ve ücretlerle ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir. Bu kapsamda ilgili yönetmeliklerin dikkatle takip edilmesinde fayda bulunmaktadır.
ii.Diğer Yükümlülükler
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları:
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve alıcıdan elde edilen verileri yalnızca aracılık faaliyetleri için kullanmak,
• Satışlar dolayısıyla elde edilen verilerin bedelsiz taşınması ve işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin erişim sağlanmasına teknik imkanı sağlamak,
• Net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret ortamları arasındaki geçişler dışında, kendilerine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkanı sunmamak ve tanıtım faaliyetinde bulunmamak,
• Borsada kayden izlenen paylar hariç olmak üzere, şirket ortaklarının yüzde beş ve katlarına ulaşan pay devir veya edinimlerini, bu oranlara ulaşılmasını sağlayan devrin veya edinimin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde Bakanlığa bildirmek,
• Bağımsız denetim kuruluşlarınca hazırlanan denetim raporlarını Bakanlığa göndermek,
• Elektronik hizmet sağlayıcı tarafından sağlanan mevzuata aykırı içeriklerle ilgili raporları Bakanlığa gönderilmek,
2.2.Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilave olarak aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür:
i.Reklam ve Promosyon Harcamaları
Kanun’un Ek. 2. Maddesi uyarınca bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına reklam harcamaları için birtakım sınırlamalar getirilmiştir. Buna göre elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları:
• Net işlem hacminin aynı takvim yılına ait ortalama TÜFE değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar TL’lik kısım için bu tutarın yüzde ikisi; otuz milyar TL’nin üzerindeki kısım için ise binde üçü oranında reklam, promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri harcamaları yapabilecektir.
Reklam için belirlenen harcama tutarı, net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile ekonomik bütünlük içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların toplam reklam bütçesini oluşturmaktadır. Bu reklam bütçesi, bir takvim yılının üçer aylık faaliyet dönemlerinde en fazla dörtte biri oranında kullanılabilecektir.
Promosyon, hediye çeki ve benzeri imkanlara ilişkin yapılabilecek harcama tutarı da elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile ekonomik bütünlük içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının toplam bütçesini oluşturmaktadır ve bu bütçe bir takvim yılında üçer aylık dönemlerde en fazla dörtte biri oranında kullanılabilecektir.
ii.Hizmet Sağlayıcılarının Faaliyetleri
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları, hizmet sağlayıcının, alternatif kanallardan aynı veya farklı fiyatla mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamayacak, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacak ve bu yönde bir hüküm aracılık sözleşmesinde yer alamayacaktır.
2.3.Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, yukarıda belirtilen yükümlülüklere ilave olarak aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür:
• Aracılık hizmeti sundukları pazar yerlerinde, kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde olduğu bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri ve tasarruf finansmanı şirketlerinin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamaz,
• Ekonomik bütünlük içinde oldukları elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen ekonomik paraların ödeme aracı olarak kabulüne yönelik faaliyette bulunamaz,
• 6493 Sayılı Kanun’un ilgili maddelerine aykırı biçimde ödeme hizmetleri sunamaz,
• Aracılık hizmeti sundukları elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak yaptığı satışları ile elektronik ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, taşıma işleri organizatörlüğü ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamaz,
• Mal veya hizmetlere yönelik ilanların yayınlanmasına elektronik ortam sağlamaları halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sipariş verilmesine veya sözleşme yapılmasına imkân sağlayamaz ve bu hizmetlerin kendisi veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından farklı elektronik ortamlarda verilmesi hâlinde ise bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamaz ve birbirinin tanıtımını yapamaz.
Mezkûr Kanun maddesinde yapılan değişiklik ile Ticaret Bakanlığı’nın (‘’Bakanlık’’) düzenleme ve denetim yetkileri belirlenmiş, birtakım önemli noktalarda ise bu yetkiler genişletilmiştir.
• Bakanlık; elektronik ticaretin gelişimini sağlamaya, etkin ve adil rekabet ortamını korumaya, hizmet sağlayıcı ile aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerine yönelik düzenleme yapmaya ve aracılık sözleşmesinde yer verilmesi zorunlu unsurları belirlemeye yetkili olacaktır. Bu noktada Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ve tebliğlerin dikkatle takip edilmesinde fayda vardır.
• Bakanlık bu Kanun kapsamında denetim yapmaya, denetim sonuçlarını açıklamaya, gerekli gördüğü hallerde bilirkişi görevlendirmeye yetkili olacaktır. Böylelikle finansal ve yapısal denetimin yanında teknik denetim faaliyetinin de Bakanlık tarafından gerçekleştirilebilmesi mümkün hale gelmiştir.
• Aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcıların Kanun kapsamında tuttukları bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtları üç yıl boyunca saklama yükümlülüğü, yapılan değişiklik ile 10 yıla çıkarılmıştır.
• Bakanlık, ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan almakla yetkilendirilmiş olup bu hususta elektronik ileti onay ve gönderim süreçlerine dair denetimlerin arttırılması öngörülmektedir.
Yapılan değişiklik sonucu Kanun ile düzenlenen bilgi verme, kendi markalarını satışa sunamama, haksız ticari uygulamada bulunmama, elektronik ticaret lisansı alma, reklam ve promosyon harcamalarında getirilen sınırlamalara uyma ve benzeri yükümlülüklere aykırılık halinde bin Türk lirasından başlayıp yirmi milyon Türk lirasına kadar ulaşabilen veya net satış tutarlarının %5-%10 arasında değişen oranlar ile çeşitli idari para cezaları öngörülmüştür.
Para cezalarının uygulanmasına rağmen aykırılıkların giderilmemesi halinde veya söz konusu tasarruflara bir yıl içinde tekrar edilmesi halinde ise önceki cezanın iki katı oranında ceza uygulanacaktır. Aykırı faaliyetlerin Bakanlığı yanıltmaya yönelik iş ve işlemler kapsamında gerçekleştirilmesi halinde ise söz konusu cezaların on katı olarak uygulanması hüküm altına alınmıştır.
Kanun ile ayrıca erişimin engellenmesi, içeriğin çıkarılması gibi yaptırımlara da yer verilmiştir. Bu tür yaptırımlar ise kademeli biçimde uygulanacaktır. Buna göre; Kanun’da belirtilen elektronik ticaret lisansı alma, elektronik para ile bankacılık faaliyetlerine imkan sağlamama ve posta hizmetlerine yönelik yükümlülüklere aykırılık halinde, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcılar için on milyon Türk lirası idari para cezası ve aykırılığın ortadan kaldırılması için altmış gün süre verilmesi düzenlenmiştir. Bu süre içerisinde aykırılığın giderilmemesi halinde yirmi milyon TL idari para cezası uygulanarak, aykırılığın giderilmesi için otuz günlük süre verilecektir.
Otuz günlük süre içerisinde de aykırılığın giderilmemesi halinde kırk milyon TL idari para cezası uygulanarak, aykırılığın ortadan kaldırılması için on beş gün süre verilecektir. Verilen nihai süre içerisinde aykırılığın ortadan kaldırılmaması halinde Bakanlık, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ve/veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ilgili internet adreslerine içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir.
Bu kararlara karşı Sulh Ceza Hakimliklerine başvurulabilecektir. Söz konusu cezai hüküm, mevzuata aykırılıklara karşı en ağır yaptırımı oluşturmaktadır, böylelikle verilen kesin sürelere rağmen aykırılığı gidermeyenlere ait elektronik pazar yerine erişimin engellenmesi gündeme gelebilecektir.
Yasa koyucu Kanun’un Ek 3. maddesi ile elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerini, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerine çoğu zaman atıfta bulunarak, kıyasen uygulama şeklinde düzenlemiştir. Yasa koyucu elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için de kademeli bir yükümlülük serisi öngörmüştür. Kademeli yükümlülükler Ek Madde 2’de öngörüldüğü üzere, net işlem hacmi ve işlem sayısına göre belirlenmiştir. Buna göre bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar TL, otuz milyar TL ve altmış milyar TL olan kuruluşlar işlem adetleri de göz önünde tutularak, Ek Madde 2 ve Ek Madde 4’te sayılan yükümlülüklere kıyasen tabi olacaklardır.
Kanun’a göre;
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kendi markalarını satışa sunamamasını düzenleyen Ek Madde 2/I (a), banka ve ödeme kuruluşlarıyla ilgili faaliyetleri sınırlayan Ek Madde 2/IV (a) ve (b), taşıma ve posta faaliyetlerine yönelik faaliyetleri sınırlayan Ek Madde 2/IV (c) hükümlerine 01.01.2024 tarihine kadar uyum sağlayacaktır.
• Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde bu Kanun’la uyumlu hale getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümleri geçersiz olacaktır.
• Bu Kanun kapsamında düzenlenen lisans alma yükümlülüğü 01.01.2025 tarihinden itibaren yerine getirilecektir.
Bunlarla birlikte, yasa koyucu Kanun ile getirilen düzenlemeler için farklı yürürlük tarihleri öngörmüştür. Nitekim reklam ve promosyon harcamalarına ilişkin bütçe sınırlamalarını öngören Ek Madde 2/III (a) ve (b) hükümleri 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. Buna göre, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların satış dolayısıyla elde ettiği verilerin bedelsiz taşınmasını düzenleyen Ek Madde 2/II (b) hükmü ile sair düzenlemeler 01.01.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bunun yanı sıra Kanun hükümlerinin çoğunluğunun 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe gireceği görülmektedir.
Elektronik ticaret sektöründe köklü değişiklikler yaratan Kanun ile, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ve hizmet sağlayıcılar için yeni yükümlülükler ve lisans alma zorunluluğu gibi prosedürler getirilmiş; kendilerine ait markaların satışa sunulmasına yönelik kısıtlamalar getirilmiş, ayrıca ilgili taraflar ile ekonomik bütünlük içerisinde olan bankalar ve finansal kuruluşlar ile iş birliği yapılması da engellenmiştir. Bu kapsamda elektronik ticaret kuruluşlarının yasada belirtilen süreler içinde uyum süreçlerini tamamlamalarını ve Bakanlık tarafından çıkarılacak uygulama yönetmeliklerini dikkatle takip etmelerini tavsiye ederiz.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220707-2.htm