Kişisel Verileri Koruma Kurumu (“Kurum”) tarafından Ekim ayı içerisinde unutulma hakkının arama motorları özelinde değerlendirilmesine ilişkin rehber, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (“RTÜK”) ile imzalanan iş birliği protokolü ve 44. Küresel Mahremiyet Asamblesi konferansı konusunda kamuoyu duyuruları yayımlanmıştır.

1.   Unutulma Hakkının Arama Motorları Özelinde Değerlendirilmesine İlişkin Rehber

20 Ekim 2021 tarihinde Kurum, arama motorları bünyesinde unutulma hakkının değerlendirilmesine yönelik “Unutulma Hakkı” isimli bir rehber yayımlamıştır.

Unutulma hakkı literatürde “bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Unutulma hakkı bireyin kişisel verilerine, üçüncü kişiler tarafından erişimin kısmen kısıtlanmasını sağlayarak kişinin geçmişinden bağımsız bir başlangıç yapabilmesini hedeflemektedir.

Uluslararası hukukta unutulma hakkı ile ilgili ilk dava, Mario Costeja Gonzalez’in; arama motoru Google’da adını yazması sonucunda çıkan, kişinin sosyal güvenlik borçlarını ödeyemediği için mülkünü satmak zorunda kalmasına ilişkin bilgilerin, gazete sayfalarından ve Google ile Google İspanya arama sonuçlarından kaldırılmasını ve gizlenmesini talep etmesine ilişkindir. Davada Avrupa Birliği Adalet Divanı (“ABAD”)’nın görüşüne başvurulmuş ve ABAD, “geçersiz, eksik, tamamen ilgisiz veya sonradan ilgisiz hale gelmiş” ise arama motorları tarafından internet ortamına yüklenme amacını aşan söz konusu kişisel verilerin ve buna ilişkin sonuç listesinde yer alan bilgilerin silinmesi gerektiği kanaatine varmıştır. Ayrıca, özel hayatın gizliliği hakkının, kişi adına yapılan aramanın kamunun bilgiye erişim hakkının üzerinde olduğu değerlendirmesinde bulunulmuş, bu kuralın yalnızca kamunun bilgiyi öğrenmesinde üstün bir yararı var ise uygulanmayacağını vurgulanmıştır.

Bu karar sonrasında daha çok gündeme gelen unutulma hakkı, 25 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa Genel Veri Koruma Tüzüğü (“GDPR”)’nün “Silme hakkı (Unutulma Hakkı)” başlıklı 17. Maddesinde ayrıca tanımlanmasa da silme yükümlülüğü kapsamında değerlendirilmiştir. GDPR, unutulma hakkının kullanılabilmesi için veri işleme şartlarının ortadan kalkmış olması gerektiğini düzenleyerek hakkın istisnalarına da yer vermiştir.

Ülkemiz hukukunda unutulma hakkı, kavram olarak mevzuatta düzenlenmemekle beraber Anayasa’nın 20. maddesinde kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı; kişisel verilerin düzeltilmesini veya silinmesini talep etme hakkını da kapsamaktadır. Bu çerçevede Anayasa, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu(“KVKK”), 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun unutulma hakkının tesisine yönelik çeşitli araçlar barındırmaktadır. Ayrıca unutulma hakkına yer verilen yargı kararları da bulunmaktadır.

KVKK; unutulma hakkı pek çok hakkı içinde barındıran bir üst kavram olarak değerlendirildiği için bu hakkın tesisi ve gereklerinin yerine getirilmesi adına; “silme”, “yok etme veya anonim hâle getirme” ile “indeksten çıkarma” gibi araçları düzenlemektedir. Bu çerçevede, unutulma hakkına dair taleplere yönelik şikâyetler, Anayasa’nın 20. maddesinin üçüncü fıkrası hükmü ile KVKK’nın 4, 7 ve 11. maddelerinde ve Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesinde yer verilen düzenlemeler çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmektedir.

> Kurul’un 23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Kararı

Söz konusu kararın konusu, kişilerin ad ve soyadları ile arama motorları üzerinden yapacakları aramalar neticesinde çıkan sonuçların indekslenmeyecek şekilde teknik düzenlemeye tabi tutulmasına yönelik usul ve esasların düzenlenmesidir.

Buna göre;

• Kişinin adı ve soyadı ile yapılan aramalarda kendisine ulaşılmamasını isteme hakkı, indeksten çıkarılma olarak nitelendirilecek,
• Arama motorları, veri sorumlusu olarak kabul edilecek,
• Arama motorları tarafından gerçekleştirilen faaliyetler kişisel veri işleme faaliyeti olarak değerlendirilecek,
• İlgili kişiler, arama sonuçlarının indeksten çıkarılmasına yönelik talepleri ile ilgili olarak önce arama motorlarına, veri sorumlusu arama motorlarının söz konusu talepleri reddetmeleri veya başvuru sahibine cevap vermemeleri halinde Kurul’a şikâyette bulunacak,
• İlgililer şikâyetin yanı sıra doğrudan yargı yoluna başvurabilecek,
• Başvuru şekli ve ilgili belgeler arama motoru tarafından belirlenecek,
• Sonuçların indeksten çıkarılmasına yönelik yapılacak değerlendirmede, ilgili kişinin temel hak ve özgürlükleri ile kamunun söz konusu bilgiyi edinmesinden sağlayacağı menfaatler arasında bir denge testi yapılacak,
• Bu karar arama motorları işleticisi şirketlere bildirilecektir.

Kararda belirtilen kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına ilişkin değerlendirmede dikkate alınacak ve her somut olay üzerinde incelenecek kriterler aşağıdaki şekildedir:

• İlgili kişinin kamusal yaşamda önemli bir rol oynaması,
• Arama sonuçlarının öznesinin çocuk olması,
• Bilginin içeriğinin doğruluğu,
• Bilginin kişinin çalışma hayatı ile ilgisi,
• Bilginin ilgili kişi hakkında hakaret, onur kırıcı, iftira niteliğine sahip olması,
• Bilginin özel nitelikli kişisel veri niteliği taşıması,
• Bilginin güncelliği,
• Bilginin kişi hakkında önyargıya sebep olması,
• Bilginin kişi açısından risk doğurması,
• Bilginin kişinin kendisi tarafından yayımlanma durumu,
• İçeriğin gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen verileri kapsaması,
• Bilgilerin yayınlanmasında yasal zorunluluk olması,
• Bilginin ceza gerektiren bir suçla ilgili olmasıdır.

Unutulma hakkı kapsamında indeksten çıkarılma işlemi gerçekleştirilirken internet ortamında tamamen yok edilmemektedir, arama motorlarında konuya ilişkin farklı kelimelerle arama yapıldığında ortaya çıkan sonuçlarda, ilgili içeriğe erişilebilmesi mümkündür. Unutulma hakkı kapsamında yapılan işlem, kişisel verilerin yayılmasının önüne geçilmesini sağlamak amacıyla arama sonuçlarından kısmen bağlantı kaldırma olarak nitelendirilebilir. Arama motorları Kurul’un verdiği kararla ilgili kişilerin adı ve soyadı ile aratıldığında çıkan sonuçları kaldırmakla yükümlüdür.

> İlgili Kişinin Hak Arama Yöntemleri

İlgili kişilerin, arama motorları üzerinden yapılan aramalarda ulaşılan sonuçların indeksten çıkarılmasına yönelik taleplerinin yerine getirilmesi için KVKK’da belirtilen yöntemlerin izlenmesi zorunludur. Bu kapsamda ilgili kişiler ilk olarak kişisel verilerini işleyen veri sorumlusuna başvuruda bulunmalıdırlar.

Veri sorumlusuna başvurması şartı yerine getirildikten sonra ilgili kişilerin yapmış oldukları başvurunun veri sorumlusu tarafından reddedilmesi, verilen yanıtın yetersiz bulunması veya ilgili kişiye cevap verilmemesi hallerinde ilgili kişi tarafından, veri sorumlusunun cevabını öğrendiği tarihten itibaren otuz ve her halde başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde Kurul’a şikâyette bulunması mümkündür.

2 . RTÜK ile İmzalanan İş Birliği Protokolüne İlişkin Kamuoyu Duyurusu

Kurum, 26 Ekim 2021 tarihinde RTÜK ile imzaladığı iş birliği protokolü konusunda duyuru yayımlamıştır.

Özellikle gündüz kuşağı programlarında özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesinin yanı sıra pek çok kişisel veri kolayca ifşa edilebilmektedir. KVKK ve 6112 sayılı Kanuna göre suç olan bu durumun önüne geçmeyi amaçlayan Kurum ile RTÜK ortak çalışma kararı aldı.

İş birliği protokolüne göre, her iki kurum içinde belirlenen koordinasyon birimlerindeki uzmanlar, eğitim, seminer, çalıştay ve benzeri faaliyetlerin düzenlenmesi hususlarında birlikte çalışacaktır. Protokolün 2 yıl süreyle yürürlükte kalmasına ve sürenin dolmasına 30 gün kala taraflardan herhangi birisi tarafından fesih bildiriminde bulunulmadığı takdirde 1 yıl süreyle aynı şartlar altında kendiliğinden yenileneceğine karar verilmiştir.

3.  44. Küresel Mahremiyet Asamblesi Konferansına İlişkin Kamuoyu Duyurusu

Kurum 28 Ekim 2021 tarihinde 44. Küresel Mahremiyet Asamblesi konferansı konusunda duyuru yayımlamıştır.

Kurum, veri koruma otoriteleri arasında iş birliği sağlamaya yönelik uluslararası bir organizasyon olan Küresel Mahremiyet Asamblesi (Global Privacy Assembly-GPA)’nin asli üyesidir. 1979 yılından beri kişisel verilerin korunması alanında çalışan en büyük platform olan Küresel Mahremiyet Asamblesi’nin 44’üncüsü ülkemizde Kurum’un ev sahipliğinde gerçekleştirilecektir.

4. Sonuç

Yukarıda incelediğimiz rehber ve kamuoyu duyuruları doğrultusunda:

• Unutulma hakkı çerçevesinde indeksten çıkarılma talep edilirken, rehberde belirtilen kriterler dikkate alınarak ilgili kişinin temel hak ve özgürlükleri ile kamunun söz konusu bilgiyi edinmesinden sağlayacağı menfaatler arasında bir denge testi yapılmalıdır.
• RTÜK ile imzalanan iş birliği protokolü çerçevesinde gündüz kuşağı programlarında kişisel verilerin açıklanmaması konusunda daha dikkatli hareket edilmelidir.