Girişim Sermayesi Hukuku 102: “Girişim Sermayesi Yatırım Sözleşmelerine Giriş”
Yatırım ve Pay Sahipleri Sözleşmesi
1. Taraflar
Yatırım yapılan şirket ile yatırım yapan kişilerin (melek yatırımcılar, fonlar vb.) kimlik bilgileri.
2. Girizgah
Yatırım yapılan şirket ile yatırım yapan tüzel veya gerçek kişilerin çıktıkları bu yoldaki nihai amaçları hakkında bir özet.
3. Tanımlar
Sözleşme içerisinde karşınıza çıkacak tanımlanmış, teknik veya özel anlam taşıyan sözcüklere ilişkin bir sözlük. Bu maddede tanımlandıkları anlamda kullanıldıkları yerlerde sözleşme içinde büyük harfle başlayarak yazılırlar.
4. Yorumlama
Sözleşme içerisinde kullanılacak olan bazı cümle ve ifadelerin nasıl yorumlanacağını gösteren bir madde. Herhangi bir anlam karmaşasını veya farklı yorumlamaları önlemeyi amaçlar.
5. Yürürlülük Tarihi
Sözleşmenin yürürlüğe girmesi konusunda mutabık kalınan tarih. Genellikle imza tarihi ile aynı olur.
6. Sermaye Artırımı
Kapanıştan, yani yatırımcıların şirkete yatırım tutarını aktarmaları ve hissedarlık kazanmalarından önce, kurucuların ve diğer mevcut hissedarların genel kurulu toplayarak sermaye artırımına gitmeyi yüklendikleri maddedir.
Bu sermaye artırımında emisyon primli, yani nominal değerinden daha pahalıya satılmak üzere yeni hisseler ihraç edilir.
Yeni ihraç edilen paylara yatırımcılar tarafından iştirak edileceğini ve bunu yapmak için gerekli bedellerin yatırımcılar tarafından şirket kasasına ödeneceğini beyan eden hükümler bulunur.
Buna ek olarak kurucuların ve bu yatırım turuna katılmayacak halihazırda hissedar olan diğer kişilerin, yapılacak olan sermaye artırımında rüçhan haklarını kullanmayacaklarını beyan ettikleri hükümler bulunur. Rüçhan haklarının kullanılmaması yeni yatırımcılara yer açmak içindir.
Son olarak, yatırımcıların iştirak edecekleri yeni çıkarılmış hisselerin herhangi bir sınırlandırma ve üçüncü kişilerin muhtemel taleplerinden ari olacağını düzenleyen hükümler bulunur.
7. Şartlar
Kapanışın gerçekleşmesi bazı ön şartlara bağlanmaktadır. Bu şartlar, kurucular tarafından yatırımcılara şirketin yapısı ve finansal durumu gibi verilerle şirketin mevcut durumunun tüm açıklığıyla sunulmasıdır.
Bu şartlar kapsamında istenilen belgeler arasında, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdakilerin olması beklenebilir:
a. Şirketin esas sözleşmesi
b. Sicil tasdiknamesi
c. Faaliyet belgesi
ç. Şirketin mali müşaviri tarafından hazırlanan ve mevcut hissedarların ödenmemiş sermayesinin bulunmadığına dair rapor
d. Şirketin ödenmemiş vergi veya sosyal sigorta borcunun bulunmadığını gösteren belge
e. Kurucu ortakların ve yatırım turuna katılmayacak diğer mevcut hissedarların rüçhan haklarını kullanmayacaklarına dair beyan
f. Kurucu ortakların ve diğer mevcut hissedarların, varsa kendi üzerindeki fikri mülkiyetler bakımından, bu haklar şirket lehine tescil edilene kadar şirketin faaliyeti ile ilgili olanlarının kullanılmasına engel olmayacaklarına dair beyan
g. Kilit personelin şirket ile sözleşme uyarınca yapması gerekli sözleşmeler
h. Varsa önceki pay sahipleri sözleşmelerinin kopyaları
8. Kapanış Hükümleri
Bu hüküm ile kapanış tarihi ve kapanış sırasında yapılacak işlemlerin listesi (bu konuda minik bir rehber) belirlenir. Kapanışın gerçekleşmesi için tarafların birbirilerine karşı olan yükümlülükleri ele alınır.
9. Kapanışa Ait Hükümlerin İhlali
Kapanış yükümlülüklerinin taraflardan birince ihlal edildiği durumda diğer tarafa seçimlik haklar tanınmaktadır. Bu haklar genellikle sözleşmenin tek taraflı feshi (yatırım turundan vazgeçilmesi) veya ihlal edilen konulardan doğan haklardan feragat edilerek kapanışı gerçekleştirmek olabilir. Bu seçimlik haklara ek olarak ihlalden dolayı zararlar da ayrıca istenebilmektedir.
10. Kapanış Sonrası İşlemler
Kapanış işlemleri yapıldıktan sonra pay senetlerinin yatırımcılara teslimi ve yeni pay sahipliği durumunun pay defterine işlenmesi gibi tamamlayıcı işlemlere ilişkin yükümlülükler bulunur.
11. Beyan ve Tekeffüller
Yatırımcıların, kurucu ortaklar ve diğer hissedarların ile şirketin beyan ve tekeffüllerine (taahhütlerine) güvenerek yatırımı yaptıkları ifade edilir.
Beyan ve tekeffüllerin içinde şirketin önemli bir davasının olmadığı, faaliyet için gerekli fikri mülkiyetin şirkete ait olduğu, mevcut hissedarların sözleşmeyi imzalamaya engel bir durumlarının bulunmadığı gibi maddeler bulunur.
Bu beyan ve tekeffüllerin gerçeği yansıtmadığının anlaşılması durumunda yatırımcılara tek taraflı fesih ve ciddi tazminatlar isteme imkanı tanınabilmektedir.
Zaman zaman beyan ve tekeffüllerde oluşabilecek bir aykırılık durumunda sözleşme feshedilmeden önce karşı tarafın uyarılabileceği ve düzeltmesi için süre tanınabileceği de hükme bağlanabilmektedir.
12. Beyan ve Tekeffüllere İlişkin Tazminat
Bu madde ile gerçeği yansıtmayan beyan ve tekeffüller sonucunda zarar gören yatırımcıların, zararlarını duruma göre şirket veya kuruculardan tazmin edeceği kararlaştırılmaktadır.
Yatırımcıların zarar iddialarına yanıt olarak kurucu ortak ve diğer hissedarlar yazılı olarak itiraz etme imkanına sahiptir. Yapılan itiraz sonucu iki tarafın uyuşmazlığı kendi aralarında çözmek amaçlı bir araya gelmesi kararlaştırılabilir. Buradan bir anlaşma çıkmadığı takdirde yargı veya duruma göre tahkim yolu ile çözümlenmesi kararlaştırılır.
Bu madde gereğince yapılabilecek tazminat cinsinden ödemeler yatırımcının bu yatırıma ilişkin olarak yapmış olduğu masraflar da dahil olmak üzere, doğrudan veya dolaylı tüm zararlarını kapsayabilmektedir.
13. Hisse Devri
Hisse devirlerine ve hisse devirlerinin sınırlanmasına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Bu hükümler kapanış tarihi itibarıyla geçerli olmaktadır. Kapanıştan itibaren taraflar her türlü hisse devirlerinde yatırım sözleşmesinin hükümlerine tabi olmaktadır.
Hisse devirlerini düzenleyen ve sınırlayan hükümler arasında aşağıdakiler bulunabilmektedir:
(i) Varsa istisnaları ile beraber kuruculara ait hisselerin belirli bir süre boyunca kimseye devredilemeyeceği şekilde kilitlenmesine ilişkin hükümler (genellikle bu süre en az iki yıldır).
(ii) Yalnızca yatırımcı lehine veya tüm hissedarların birbirine karşı sahip olacağı ilk red hakkı (right of first refusal), birlikte satma hakkı (tag-along right) ve sürükleme hakkı (drag-along right) gibi hükümler.
14. Seyrelmeme
Şirketin bu yatırım turundan sonraki başka bir yatırım turunda daha düşük bir değerlemeden yatırım alacak olması halinde yatırımcının şirketteki hisselerinin aşırı seyrelmesi ve varlığının erimesine karşı sağlanan bir korumadır. Bu koruma kapsamında yatırımcı bedelsiz veya nadiren, anlaşmaya bağlı olarak düşük bir bedelle yeni payları kurucu aleyhine alma hakkına sahip olmaktadır.
15. Şirketin Yönetimi
Şirketin yönetiminde kurucuların bazı önemli davranışlarını ve kararlarını sınırlamayı, yatırımcının onayına bağlamayı hedefleyen maddedir. Kapanış tarihinde yürürlüğe girer. Bu tarihten itibaren yönetim kurulu ve genel kurulda bu maddeyi ihlal eden herhangi bir kararın alınmasının sözleşmeyi ihlal olarak anlaşılacağı ve tazminat hakkını doğuracağı kararlaştırılmaktadır.
Yönetim kurulunda kaç kişinin bulunacağı, hangi hisse grubunun yönetim kuruluna kaç aday gösterebileceği bu hükümde kararlaştırılmaktadır. Bununla birlikte şirketin CEO gibi üst düzey pozisyonlarına hangi hisse grubunun aday gösterebileceği de kararlaştırılmaktadır.
Bu maddelere ek olarak, genel kurul ve yönetim kurulu toplantı nisapları ile Şirketin temsil ve ilzamına ilişkin çeşitli hükümler kararlaştırılabilmektedir. Ayrıca, genel kurul toplantılarının nerede, nasıl ve hangi sıklıkla yapılacağı, yönetim kurulu üyelerinin kaç yıl görevde kalacağı gibi hükümler özel olarak düzenlenebilmektedir.
16. Yönetim Kurulu ve Genel Kurul Toplantılarında Saklı Tutulan Konular
Bir liste halinde sıralanmış önemli konularla ilgili bir karar alınması gerektiğinde belirli bir hisse grubunun çoğunluğunun ilgili genel kurul toplantısında oy kullanmaları veya yönetim kurulunun alanına giren bir karar ise ilgili hisse grubunun yönetim kurulundaki temsilcisinin olumlu oy kullanması veya böyle bir temsilci bulunmuyorsa yazılı onayı gerekli kılınabilmektedir. Bu maddelerin temel amacı yatırımcının şirket içindeki varlığını korumaktır.
Bu konulardan bazıları, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdaki gibi olabilir:
a. Sermaye artırımı veya azaltımı
b. Şirketin tasfiyesi
c. Şirketin iflası
ç. Esas sözleşme değişikliği
d. Kar payı tespiti ve dağıtımının yapılması
e. Hisselerin üzerine rehin, haciz, teminat gibi sebeplerle takyidatların tahsis edilmesi
f. Belirli meblağın üzerinde yapılan borçlanma ve harcamalar ile her türlü kredi ilişkisine girilmesi
g. Şirketin fikri mülkiyetinin devri veya üzerinde herhangi bir sınırlayıcı hak ya da takyidat tesis edilmesi
h. Bütçenin onaylanması
ı. Şirketin önemli malvarlıklarının satılması veya bu varlıkların üzerine takyidatlar konulması
i. Kilit personelin işten çıkarılması veya yeni kilit personeller alınması
j. Şube açma, mevcut şubeleri elden çıkarma ve devretme
k. Olağan iş ilişkileri içerisinde verilen avansların dışında, herhangi birine borç, avans gibi finansal destek verilmesi
l. Kurucular ile ilişkili kişilerle -piyasa şartları dışında- (non-arm’s length) sözleşmeler yapılması
m. Kilit personel ödemelerinin düzenlenmesi
n. Yeni bir iş alanına girilmesi veya mevcut iş alanlarından çıkılması
17. Diğer Hak ve İmtiyazlar
Yatırımcılar imtiyazlı pay adı verilen ve kendilerine üstün haklar tanıyan paylar edinmektedir. Yatırımcılar dışında başka imtiyaz sahipleri varsa, her bir farklı imtiyaz grubu için farklı bir pay grubu belirlenir (A Grubu, B Grubu, C Grubu veya Yatırımcı Grubu, Kurucu Grubu vb.).
Bu bölümdeki maddeler kapsamında hangi hisse grubuna ne tür ilave imtiyazların tanınacağı kararlaştırılmaktadır. Bu imtiyazlar arasında, bunlarla sınırlı olmamak üzere tasfiye payında, kar payında veya oy hakkında imtiyazlar olabilir.
Tasfiye payında imtiyaz, şirketin tasfiyesi durumunda hangi hisse gruplarınıntasfiye payından hangi öncelikte ve ne kadar pay alacağını belirler. Yatırımcılar genellikle yatırım miktarları kadar bir parayı tasfiye payı içinden öncelikli olarak almayı istemektedirler.
Kar payında imtiyaz, kar payı dağıtımlarında yatırım bedeli kadar bir miktarın yatırımcı tarafından tamamen geri alınmasına dek, dağıtılmasına genel kurulca karar verilen temettünün öncelikli ve ağırlıklı olarak yatırımcıya ait hisselere aktarılması olarak anlaşılabilir.
Bunun yanında yatırımcılar çoğu zaman bir sonraki tur yatırımlara katılım haklarının -rüçhan haklarının- sınırlandırılmamasını, her ne kadar Türk Ticarek Kanunu’nda bu hak olsa dahi sözleşmesel olarak da güvence almak isteyebilirler (pro-rata participation right).
18. Tasfiye Sayılan Haller
Şirket veya pay sahiplerinin yaptıkları bazı işlemler sonucu aşağıda belirtilen durumların oluşması şirketin sözleşmesel olarak kararlaştırılmış kurgusal tasfiyesine sebep olabilmektedir. Bu kanun anlamında bir tasfiye olmamakla beraber, taraflar arasında kararlaştırılmış bazı ciddi durumların tasfiye gibi değerlendirilmesidir. Bu şartların gerçekleşmesi bir anlamda şirketin içinin boşaltıldığına veya beraber yola çıkılan kurucuların kontrolünden çıktığına işaret eder.
Yatırımcılar böyle durumlarda şirketten çıkmak veya yatırım miktarlarını mümkün mertebe geri almak isteyebilirler.
Bu haller, bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdakiler gibi kararlaştırılabilir:
a. Şirketin birleşme, devralma, konsolidasyon ya da başkaca yollarla kontrol değişikliğine uğraması
b. Şirkete ait fikri mülkiyete ilişkin münhasır lisans hakları vermek, bu fikri mülkiyet haklarını kiralamak, devretmek veya üçüncü kişilere tahsis etmek
c. Şirketin önemli miktarda malvarlığını satmak, kiralamak, devretmek veya benzeri değer kaybına sebep olabilecek işlemlere girişmek
d. Şirket sermayesinin tamamını temsil eden pay sahiplerinin şirketten çıkmalarına yol açacak bir işleme girişmek
Yukarıdaki hallerin tespit edilmesi durumunda bu işlemlerden edinilecek gelirlerden yatırımcılar öncelikli olarak yatırım miktarlarını geri almalarını sağlayacak bazı mekanizmaları talep edebilmektedir.
19. Kar Paylaşımı Kuralları
Temettünün hangi şartlarda, nasıl ve hangi şekilde dağıtılacağını belirten maddedir. Şirketin, yatırım yapıldıktan sonra ilk sene içerisinde başka yatırım veya finansman alamadığı takdirde temettünün verilmesi ileriki bir tarihe atılabilmektedir. Bununla birlikte dağıtım oranları da madde kapsamında kararlaştırılabilmektedir. Bu noktada tekrar belirtmek gerekir ki doğal ve beklenen olan durum, girişim şirketlerinin kaynaklarını sürekli olarak operasyonlarına yatırma ihtiyacı sebebiyle uzunca bir süre kar payından çok az bir kısmını dağıtması veya hiç dağıtılmamasıdır.
20. Oy Kullanımı Anlaşması
Sözleşme hükümlerini koruma amaçlı yapılan ve oy hakkına sahip hissedarların, oylarının sözleşme hükümlerine aykırılık teşkil eder biçimde kullanılmasını engellemek için eklenen bir maddedir.
21. Kilit Personel
Kilit personelin emek ve mesailerini tamamen şirkete hasredeceklerini ve çalışma ilişkisinin detaylarını belirten maddedir.
Bu madde kapsamında kilit personele verilebilecek çalışan hisse opsiyonlarının nasıl, ne zamanlarda ve hangi kriterlere göre giydirileceği (vesting) ile hangi şartların oluşması halinde geri alınabileceği kararlaştırılır. Bu hakkın daha ziyade elinde az miktarda hissedarlık bulunan veya hiç bulunmayan kişilere (örneğin yazılım geliştiriciler) tanındığı söylenebilir.
Zaman zaman hisse opsiyonu reverse vesting adı verilen ters bir mekanizma ile de kurgulanabilir. Örneğin elinde halihazırda büyük bir hissedarlık bulunduran kuruculardan biri belirli performans kriterlerini gerçekleştiremez, emeğini tamamen şirkete ayırmaz ya da şirketi terkeder ise belirli bir takvime bağlı olarak hissedarlığı kısım kısım elinden alınıp üçüncü kişilere aktarılabilmektedir.
22. Bilgiye Erişim
Bu madde uyarınca yatırım sözleşmesi yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yatırımcıların şirket hakkında tüm vergisel, finansal, hukuksal ve benzeri bilgi, belge ve defterlere erişim sağlamasına olanak tanınmaktadır. Bu hakkın kullanılması için bazı sınırlamalar da getirilebilmektedir, örneğin defterlerin ne zaman ve hangi şartlarda incelenebileceğini konusu ayrıca düzenlenebilmektedir.
23. Esas Sözleşmenin Uygunluğu
Yatırım sözleşmesinin geçerli olduğu tarihten itibaren esas sözleşmenin yatırım sözleşmesine aykırılık teşkil eden herhangi bir hükmün bulunmaması ve esas sözleşmeye yansıtılmaya elverişli hükümlerin yansıtılması öngörülmektedir.
24. Rekabet Etmeme
Hissedarların şirkette devam ettikleri sürede ve şirketten ayrılmalarından sonra, şirketin faaliyet alanlarına yakın alanlarda ve belirlenen bir süre boyunca rekabet anlamına gelecek davranışları yasaklamayı amaçlayan bir maddedir. Bu madde yalnızca kurucular aleyhine tesis edilebileceği gibi nadiren tüm hissedarlar da yükümlülük altına alınabilmektedir.
25. Gizlilik
Taraflar şirket hakkında sözleşme sebebiyle öğrendikleri tüm bilgileri gizli tutmayı ve aralarında akdettikleri sözleşmeye halel getirecek şekilde kullanmamayı taahhüt etmektedir. Sözleşmenin bitmesinden sonra belirli bir süre daha gizlilik yükümlülüğünün devam etmesi kararlaştırılabilmektedir.
26. Sözleşmenin Feshi
Herhangi başka bir şart veya ihtara gerek kalmaksızın sözleşmenin feshedilmesi için bazı konular özel olarak düzenlenmektedir. Genelde sözleşmenin ağır ihlali gibi nedenlerden dolayı sözleşmenin haklı fesih hükümleri doğabilmektedir. Zaman zaman aykırılık durumlarında ihlal eden tarafa verilen bir düzeltme süresi hükmü de kararlaştırılabilmektedir.
27. Muhtelif Hükümler
Bu madde kapsamında tarafların aralarında başkaca yazılı veya sözlü sözleşmelerin bulunması durumunda hangi hükümlerin esas alınacağı, sözleşmeye yapılacak değişikliklerin geçerliliği için gerekli şekil şartları, uygulanacak hukuk ve tahkim kayıtları gibi birbirinden bağımsız hükümler yer almaktadır.
28. Masraf ve Vergiler
Bu hüküm ile damga vergisi, hukuk danışmanlığı masrafları gibi sözleşmenin kurulma aşamasında yapılan masraf ve vergi ödemelerini kimin karşılayacağı kararlaştırılmaktadır.
29. İmzalar
Tarafların imza blokları bulunmaktadır.