Giriş
Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilen COVID-19 salgını tüm dünyada ve Türkiye’de hızla yayılmaya devam ederken, hukuk üzerindeki etkileri de günden güne daha fazla belirginleşmektedir. Ulusal ve uluslararası otoriteler, her geçen gün aldıkları önlemlerle bu süreçteki hak kayıplarını en aza indirmeyi hedeflemektedir. İşbu yazımızda, Fikri ve Sınai Haklar bakımından yerel ve uluslararası alanda özellikle sürelere ilişkin alınan tedbirleri açıklıyor olacağız.
Ulusal Alanda Alınan Tedbirler
26.03.2020 tarihli ve 31080 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Torba Kanun”) ile yargı alanındaki hak kayıplarının önlenmesi amacıyla adli ve idari sürelerin 13.03.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 30.04.2020 tarihine kadar durdurulması hüküm altına alınmıştır.
Kanun gereği, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk ve Ceza Mahkemeleri nezdinde dava açılması, arabuluculuk görüşmeleri, yargılama sırasında taraflara verilen kesin süreler vb. mevzuatta öngörülen diğer hak düşürücü sürelerin durdurulması hüküm altına alınmış olup yargılama, kovuşturma ve soruşturma aşamalarına ilişkin diğer tüm usul ve esasların Yargıtay ve Danıştay bakımından ilgili Başkanlar Kurulu, ilk derece adli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri bakımından Hâkimler ve Savcılar Kurulu, adalet hizmetleri bakımından Adalet Bakanlığı tarafından belirlenmesine karar verilmiştir.
Yayımlanan Torba Kanun sonrasında ilgili herkes tarafından Türk Patent ve Marka Kurumu (“TÜRKPATENT”) nezdinde herhangi bir değişiklik olup olmayacağı merak edilmiştir. Nihayet, ertesi gün TÜRKPATENT Başkanı Prof. Dr. Habip ASAN tarafından hak düşürücü sürelerin durdurulacağına ilişkin açıklama yapılmış, akabinde 27.03.2020 tarihinde TÜRKPATENT internet sitesinde de bu açıklama resmi şekilde duyurulmuştur. Bu açıklama ile Torba Kanun’un Geçici 1’inci maddesiyle adli ve idari başvuru yollarına ilişkin zorunlu ve hak düşürücü süreler ile bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler 13.03.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere durdurulduğundan; TÜRKPATENT nezdinde gerçekleştirilmesi gereken tüm süreli işlemler de 13.03.2020 tarihi itibarıyla durdurulmuştur.
TÜRKPATENT nezdinde hak düşürücü niteliği haiz ve süreli olarak gerçekleştirilen işlemlere örnek vermemiz gerekir ise, bu işlemler aşağıdakilerle sınırlı olmamak üzere şu şekildedir:
TÜRKPATENT tarafından yapılan yazılı duyuruda, son tarihleri 13.03.2020 - 30.04.2020 (bu tarihler de dahil olmak üzere) arasına denk gelen süreli işlemler için hak sahiplerine veya vekillerine geriye dönük olarak işlem yapma yetkisinin tanınacağı açıklanmıştır.
Torba Kanun’a göre geriye dönük işlem yapmak için süreler 1 Mayıs 2020 itibariyle işlemeye başlayacak olup 1 Mayıs 2020 itibariyle sürenin bitimine 15 gün ve daha az kalan süreler 15 gün uzatılmış sayılacaktır. Peki, geriye dönük işlem ile kastedilen nedir? Geriye dönük işlem; durdurma kararı olmasaydı, TÜRKPATENT nezdinde yapılacak ve son günleri 13.03.2020 - 30.04.2020 tarihleri arasına denk gelmiş olan yenileme, itiraz, eksik tamamlama vb. işlemlerin durma süresinin bitimi ile birlikte yeniden yapılabilir hale getirilmesidir. Ancak, her ne kadar TÜRKPATENT tarafından Torba Kanun kapsamında sürelerin belirlenen tarihler arasında durdurulmasına karar verilmişse de şu an itibariyle geriye dönük olarak yapılacak işlemler için söz konusu yetkinin nasıl kullandırılacağı, tarihlerin ve işlemlerin re’sen mi yoksa talep üzerine mi dikkate alınacağı konusunda henüz herhangi bir açıklık getirilmemiştir. Bu durumda, hak sahipleri ve vekiller açısından asıl önemli olan, 30.04.2020 tarihinden sonraki süreçlerde işlemlerin geriye dönük olarak “nasıl” gerçekleştirilebileceği hususudur.
Örneğin; 3. kişiler tarafından 342. sayılı Resmi Marka Bülteni’nde yayına çıkan marka başvurularına karşı itirazların dosyalanabilmesi için son gün 12.04.2020 tarihidir. İşbu tarih, Kanun ile belirlenen süreler arasında yer aldığından ilgili bültende yer alan markalara itirazların dosyalanabilmesi için hak sahiplerine veya vekillerine geriye dönük işlem yapma yetkisi verilecektir.
Ayrıca, hak sahipleri ve vekilleri tarafından marka başvuruları öncesi “benzerlik” araştırması yapılırken sicilde yer alan ve tescil işlemleri tamamlanmamış olan veya tamamlanmış olup “müddet” niteliğinde olan markalar için yapılması gereken işlemlerin son tarihinin 13.03.2020 - 30.04.2020 tarihleri arasına denk gelip gelmediğine dikkat edilmesi, 15 Mayıs 2020 tarihine kadar yapılabileceğinin de dikkate alınması gerekecektir..
Bir başka örnek olarak; iki aylık bülten yayın süresi bitimi 13.03.2020- 30.04.2020 tarihleri arasına denk gelen yeni marka başvuruları için yayın süresinin sona ermiş ve herhangi bir itirazın dosyalanmamış olmasının markanın tescil edilebilirliği açısından en azından 15.05.2020 tarihine kadar bir etkisinin olmayacağıdır. İtirazlar için son gün Kanun’da belirlenen süreler arasına denk geldiğinden, sürelerin işlemeye başladığı 01.05.2020 tarihinden 15.05.2020 tarihine kadar da 3. kişiler tarafından bir yayına itiraz işlemi dosyalanabileceğinin ve TÜRKPATENT tarafından işbu bildirimin daha sonraki süreçlerde başvuru sahibine tebliğ edilebileceğinin göz önünde bulundurulması gerekecektir. Bu nedenle, vekil olarak söz konusu benzer durumlar için kontrolü elden bırakmamakta fayda olacağını düşünmekteyiz.
Uluslararası Alanda Alınan Tedbirler
Covid -19 salgını, ülkemizde olduğu gibi dünya çapında da Fikri ve Sınai Haklara ilişkin işlemleri etkilemiştir. Dolayısıyla TÜRKPATENT’in yanı sıra, uluslararası örgütler ve diğer ulusal ofisler nezdinde başvuruları bulunan başvuru sahipleri de Covid -19 salgını nedeniyle alınan tedbirlerden etkilenmiştir. Fikri ve Sınai Haklar bakımından başvuru yapılan her bir uluslararası örgütün veya giriş yapılan her bir ülkenin mevzuatı ve uygulaması farklılıklar içerdiğinden, salgının etkilerinin ve alınan tedbirlerin uluslararası örgütler ve ülkeler bakımından da incelenmesinde fayda bulunmaktadır.
WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü), iş sürekliliği protokolü çerçevesinde nerdeyse tamamen sanal ortam üzerinden çalışan ve Cenevre, İsviçre merkezine erişim sağlayabilen minimum sayıdaki personeliyle birlikte çalışmalarına devam ettiğini ve ofislerinin, ofiste bulunması zorunlu olmayan personeller bakımından kapatıldığını, toplantıların ve görüşmelerin Nisan ayı sonuna kadar ertelendiğini 20.03.2020 tarihli açıklaması ile belirtmiştir. Ancak, WIPO nezdinde Lahey Sistemi, Madrid Sistemi, PCT, Lizbon Sistemi ve Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Sistemi’ne ilişkin işlemlerin aksi bir karar alınana kadar devam ettiği de açıklanmıştır.
EPO (Avrupa Patent Ofisi), 15 Mart 2020 ve sonrasında sona eren tüm süreli işlemlerin 17 Nisan 2020’ye kadar uzatılmasına karar vermiştir. 15 Mart 2020 tarihinden önce sona eren süreli işlemlere ilişkin olarak ise Covid-19 salgınından doğrudan etkilenen bölgelerde bulunan hak sahipleri ve vekiller için gerekli kolaylıkların sağlandığını bildirmiştir. EPO tarafından halihazırda salgından direkt olarak etkilenen ve yüksek risk barındıran ülkelerin listesi de güncel olarak internet sitesinde yayımlanmaktadır. Şu aşamada Türkiye yüksek risk barındıran ülkeler listesinde yer almamaktadır. Bu nedenle, Türkiye için 15 Mart öncesindeki işlemler bakımından sürelerde herhangi bir değişikliğin söz konusu olmadığını belirtebiliriz.
EUIPO (Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi), Covid-19 salgını nedeniyle son günü 9 Mart 2020 ve 30.04.2020 tarihleri arasında olan işlemler için 1 Mayıs 2020 tarihine kadar uzatma kararı almıştır. Verilen erteleme kararının özellikle; başvuru ücretlerinin ödenmesi, rüçhan hakkı, kamuya arz önceliği, itiraz süreci, itiraz ücretlerinin ödenmesi, yenileme talepleri, karara itiraz ve ücretleri, dönüştürme, tasarımların yayımının ertelenmesi işlemlerini kapsadığı belirtilmiştir. Bu nedenle, EUIPO nezdinde başvuruları olan tüzel kişiler/ gerçek kişiler için sürelerin durması kararı önem arz etmektedir.
USPTO (Amerika Patent ve Marka Ofisi), 31.03.2020 tarihinde yapmış olduğu açıklamayla patent ve markalar ile ilgili belgelerin dosyalanması ve belirli ücretlerin ödenmesi için gereken sürelerin uzatıldığını duyurmuştur.
Markalar bakımından; ofis kararlarına karşı görüşler, kullanım ispatına ve süre uzatımına ilişkin talepler, rüçhan hakkı işlemleri, yenileme vb. işlemlerin son gününün 27.03.2020 - 30.04.2020 tarihleri arasına denk gelmesi ve ödemede veya dosyalamada gecikme olduğunun ofise bildirilmesi şartlarıyla ödemenin veya dosyalama işleminin başladığı tarihten itibaren 30 gün uzatılmasına karar verilmiştir.
Patentler bakımından da ön inceleme, inceleme ve yayın süreçleri ile ilgili ofis kararlarına karşı görüşler, itirazlar, başvurular, sözlü yargılama talepleri vb. işlemlerin son gününün 27.03.2020 - 30.04.2020 tarihleri arasına denk gelmesi ve ödemede veya dosyalamada gecikme olduğunun ofise bildirilmesi şartlarıyla ödemenin veya dosyalama işleminin başladığı tarihten itibaren 30 gün uzatılmasına karar verilmiştir. Bu nedenle, USPTO nezdinde ulusal veya uluslararası başvuruları olan gerçek veya tüzel kişilerin söz konusu uzatma sürelerini dikkate almalarında fayda bulunmaktadır.
Sonuç
COVID-19 salgını tüm dünyada ve ülkemizde hızla yayılmaya devam ederken, tüm hukuk dallarında olduğu gibi Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku alanında da etkilerini göstermektedir. Küresel salgının getirdiği olumsuz etkileri en aza indirmek ve hak kayıplarını önleyebilmek adına ulusal ve uluslararası otoriteler her geçen gün gerekli önlemleri almaktadırlar. Yukarıda detaylıca incelendiği üzere, alınan önlemlerin büyük kısmı sürelerin durdurulması veya ertelenmesi üzerinedir. Ulusal ve uluslararası her bir örgütün/ofisin mevzuatı ve uygulaması farklılık arz ettiğinden, hak sahipleri ve vekillerin, yetkili otoriteler tarafından alınan önlemleri düzenli olarak takip etmeleri ve ilgili süreleri dikkate almaları önem arz etmektedir.
Alınan önlemlere ilişkin düzenlemeler tarafımızca da özenle izlenmekte olup Torba Kanun’daki geçici maddenin salgın süresince olası bir hak kaybının önüne geçilebilmesi için düzenlenmiş olduğunu hatırlatır, Aksan Hukuk Bürosu olarak Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku’na ilişkin vermekte olduğumuz hizmetlerde ve bildirimlerimizde herhangi bir değişiklik olmayacağını da belirtmek isteriz.
İlgili kaynaklar: